ΔΩΡΕΑΝ ΒΙΒΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Περσέας, ο βασιλιάς των Μακεδόνων

Απόσπασμα

Ο Περσέας, ο τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας, υπήρξε ένας αξιόλογος ηγέτης, ο μοναδικός σ’ όλη την ελληνική ιστορία που έφερε το όνομα του μυθικού ήρωα του Άργους, του νικητή της φοβερής Μέδουσας. Αυτό το προνόμιο του ονόματός του και το γεγονός ότι η μάνα του ήταν κι αυτή Αργεία, παρέπεμπε συνειρμικά στην καταγωγή των πρώτων μακεδόνων βασιλέων από τον οίκο των Τημενιδών του Άργους.

Γεννήθηκε το 212 π.Χ. όταν ο πατέρας του, ο Φίλιππος Ε’, δεν είχε ακόμα παντρευτεί επίσημα την Πολυκράτεια. Για το λόγο αυτό οι πολιτικοί φίλοι του μικρότερου ετεροθαλή αδελφού του, του Δημήτριου, τον θεωρούσαν και τον αποκαλούσαν, στις ιδιαίτερες συζητήσεις τους, «νόθο» και συνεπώς δεν θα έπρεπε να διαδεχθεί τον πατέρα του στο θρόνο. Αυτή η υπόγεια, αρχικά, σύγκρουση των δυο αδελφών κατέληξε σ’ ένα συγκλονιστικό οικογενειακό δράμα.

Ο Περσέας υπήρξε μια χαρισματική προσωπικότητα κι ένας συνετός ηγέτης, που αναδιοργάνωσε το κράτος και δημιούργησε έναν άριστα εκπαιδευμένο στρατό. Ναυπήγησε έναν πανίσχυρο στόλο και στις αλλεπάλληλες συγκρούσεις του με τους Ρωμαίους, κατά τον Γ’ Μακεδονικό Πόλεμο, επέτυχε εκπληκτικές νίκες. Ταπείνωσε τρεις υπάτους. Στη μάχη του Καλλίνικου της Θεσσαλίας, διασκόρπισε το πανικόβλητο ρωμαϊκό ιππικό. Το γεγονός πως νικήθηκε από καθαρή ατυχία στη μάχη της Πύδνας, όταν λίγο πριν ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος εκλιπαρούσε τους Θεούς για να τον σώσουν από την επερχόμενη ήττα, ήταν ένα γεγονός που χρησιμοποιήθηκε έντεχνα από τη ρωμαϊκή προπαγάνδα για να τον εμφανίσουν ως έναν ασήμαντο κι ανίκανο βασιλιά, «που εξευτέλισε τον ένδοξο και ηρωικό θρόνο του Μεγαλέξανδρου». Αμφισβητώντας τις ηγετικές ικανότητες του Περσέα, «έθαβαν» έτσι τις ταπεινωτικές ήττες που υπέστησαν στους θεσσαλικούς κάμπους για πάνω από τρία χρόνια, αλλά και αποσιωπούσαν την πολύτιμη γι’ αυτούς συμπαράσταση πολλών φιλορωμαίων Ελλήνων, οι οποίοι είχαν σαγηνευθεί από τις απατηλές υποσχέσεις τους «για την προστασία της ελευθερίας και αυτονομίας των ελληνικών πόλεων/κρατών». Για τον εξευτελισμό και την ατίμωση της προσωπικότητας του τελευταίου μακεδόνα βασιλιά, πολύτιμοι συνεργάτες τους υπήρξαν οι αρχαίοι ρωμαίοι και οι έλληνες ιστορικοί της pax romana, αλλά και η πρακτική της damnatio memoriae (καταδίκη μνήμης). Ήταν μια πρακτική που εφάρμοζαν οι Ρωμαίοι, εξαφανίζοντας ή παραποιώντας κάθε πληροφορία για πρόσωπο που θα μπορούσε να μειώσει την αίγλη και το κύρος των ρωμαίων αυτόκρατόρων ή του ρωμαϊκού κράτους. Στην περίπτωση αυτή ο καταδικασμένος, αν υπήρχε δυνατότητα εξαφάνισης όλων των στοιχείων του, θεωρούνταν ως πρόσωπο που δεν είχε γεννηθεί κι ούτε θα εμφανιζόταν στα κρατικά αρχεία πού και πότε είχε πεθάνει. Ήταν μια μεταθανάτια καταδίκη αιώνιας λήθης κι ανυπαρξίας.

Η λήθη για τον τελευταίο μακεδόνα βασιλιά, αν και όχι απόλυτη, είναι όμως εντυπωσιακά έντονη. Δεν υπάρχει ούτε ένα βιβλίο, μια ιστορική πραγματεία, ένα ολοκληρωμένο κείμενο που να αναφέρεται αποκλειστικά στον Περσέα. Το παρόν ιστορικό μυθιστόρημα, βασισμένο σε αυθεντικές ιστορικές πηγές και τεκμηριωμένα ιστορικά γεγονότα, είναι το μοναδικό που αφιερώνεται αποκλειστικά στον τελευταίο μακεδόνα βασιλιά και αναδεικνύει την προσωπικότητα αυτού  του εξαίρετου ηγέτη και μαζί του μια από τις συγκλονιστικότερες κι άγνωστες σε πολλούς Έλληνες σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Ό,τι ξέρουμε για τον Περσέα, είναι σταχυολογημένο από διεσπαρμένες πληροφορίες φιλορωμαίων συγγραφέων, οι οποίοι απεικόνισαν με τα μελανότερα χρώματα την προσωπικότητα του τελευταίου βασιλιά της Μακεδονίας. Ο Πλούταρχος, ο οποίος σκιαγράφησε με εμφανή εχθρότητα το ηγετικό πορτρέτο του Περσέα, μας αποκαλύπτει έμμεσα την «απώλεια» αντίθετων πληροφοριών, παραπέμποντας σε μικρό εδάφιο του εξαφανισμένου βιβλίου του Ποσειδώνιου, ο οποίος προσπάθησε να εμφανίσει τα γεγονότα της μάχης της Πύδνας από άλλη οπτική γωνία, «υπέρ του Περσέως απολογούμενος». Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμιά απολογία, καμιά μαρτυρία «υπέρ του Περσέως» για να μάθουμε όλη την αλήθεια.

Ο Περσέας, ένας εντυπωσιακά εμφανίσιμος άντρας και παντρεμένος με την πανέμορφη Λαοδίκη, την κόρη του βασιλιά του ελληνιστικού κράτους της Συρίας Σέλευκου Δ’, ήταν ένα υπόδειγμα οικογενειάρχη. Με τη γυναίκα του, τα δυο παιδιά του και τον υιοθετημένο μικρό αδελφό του Φίλιππο, που τον προόριζε για διάδοχό του, ζούσε μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή. Καμιά ομοιότητα με τους έκφυλους άρχοντες και ηγέτες της αρχαιότητας, του μεσαίωνα ή και των νεότερων χρόνων. Ακόμα και με τους ίδιους τους προγόνους του από τον οίκο των Αντιγονιδών, μερικοί απ’ τους οποίους έζησαν έκλυτη ζωή. Κι αυτός ο αυστηρός επικριτής του, ο Πλούταρχος, εντυπωσιασμένος από αυτή την παθιασμένη αγάπη του Περσέα για την οικογένειά του, περιγράφει με κάποια συμπάθεια το περιστατικό της παράδοσής του στο ρωμαίο ναύαρχο  Γναίο Οκτάβιο, στη Σαμοθράκη. Όταν ο βασιλιάς πληροφορήθηκε την  αιχμαλωσία της οικογένειάς του, αντέδρασε «ως θηρίον αλισκομένων των τέκνων του» και παραδόθηκε κι ο ίδιος.

Παρά τις κάποιες ασάφειες σχετικά με το έτος θανάτου του Περσέα, το πιθανότερο είναι πως ο τελευταίος μακεδόνας βασιλιάς πέθανε το 162 π.Χ. σε ηλικία 49 ετών. Η επικρατέστερη αυτή άποψη βασίζεται στη σύγκριση του θανάτου του ύπατου Αιμίλιου Παύλου, ο οποίος πέθανε, σύμφωνα με ρωμαίους ιστορικούς, δυο χρόνια μετά το θάνατο του Περσέα (το 160 π.Χ.)». Ξεψύχησε στις φοβερές υπόγειες ρωμαϊκές φυλακές και θάφτηκε στο νεκροταφείο της Via Valeria της Alba Fucens (Fucentia), που βρίσκεται κοντά στο σημερινό Magliano de’ Marsi  της επαρχίας Ακουίλα, γύρω στα εκατό χιλιόμετρα από τη Ρώμη. Οι ιταλοί αρχαιολόγοι ισχυρίζονται πως τον Ιούνιο του 2005 ανακάλυψαν τον τάφο του. Είναι ένας φτωχικός πέτρινος τάφος, για τον οποίο το ελληνικό κράτος δεν επέδειξε κανένα ενδιαφέρον. Όμως, οι Ιταλοί σε αγαστή συνεργασία με κρατική αντιπροσωπία και αρχαιολόγους της FYROM, οργάνωσαν προπαγανδιστικές φουτουριστικές εκδηλώσεις, με πομπώδεις ομιλίες, «επίσημη κηδεία» του βασιλιά με κρατικές δαπάνες, επιστημονικές αναλύσεις DNA από τα οστά του κρανίου και άλλες φαιδρότητες. Ο Δήμος του Magliano, με την έγκριση της προϊσταμένης Αρχής της Pescara, διέθεσε το ποσό των 3.800 ευρώ για τον προσωρινό εξωραϊσμό του τάφου, ενώ οι αντιπρόσωποι των Σκοπίων έστησαν εντυπωσιακή επιτύμβια μεταλλική πλάκα. Μ’ αυτή «ενημερώνονται» οι επισκέπτες, στα σλαβικά, στα ιταλικά και στα αγγλικά, πως είναι μια τιμητική προσφορά «του λαού της Μακεδονίας προς το βασιλιά     τους». Η ιστορική απάτη σε όλο της το μεγαλείο, αλλά και από την άλλη πλευρά το ελληνικό κράτος να επιβεβαιώνει τον ρωμαϊκό κανόνα δικαίου «ο σιωπών δοκεί συναινείν».

Το δράμα του Περσέα αλλά και του βασιλείου της Μακεδονίας παίχτηκε στην Αμφίπολη. Εκεί όπου εξελίχθηκαν  συγκλονιστικά γεγονότα από τους ρωμαίους νικητές και τους γραικύλους συνοδοιπόρους τους. Γεγονότα που άλλαξαν την ιστορία και τη μοίρα του ελληνισμού.

Το ιστορικό αυτό έργο τιμήθηκε από τον φιλολογικό σύλλογο των Αθηνών «Παρνασσός», με το μοναδικό βραβείο στο λογοτεχνικό διαγωνισμό μυθιστορήματος του 1990.

Σίσκος Β. Σωκράτης