ΔΩΡΕΑΝ ΒΙΒΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Το στραπατσαρισμένο πορτρέτο

Απόσπασμα

Στις τελευταίες δεκαετίες έγιναν θεμελιακές μεταβολές στα «πιστεύω», στις συνήθειες, στα ήθη, στις συνθήκες διαβίωσης, στη νοοτροπία και γε­νικότερα σ' ό,τι συνηθίζουμε ν' αποκαλούμε κοινωνική ζωή.

Η αρχή είχε γίνει ίσως πιο πριν, σ' έναν βραδύ αρχικά ρυθμό που δεν έγινε αμέσως αντιληπτός από τους ρομαντικούς, τους ευαίσθητους, τους ανθρώπους που πίστευαν ενσυνείδητα στις πνευματικές αξίες της ζωής.  Από όλους αυτούς οι οποίοι στα νιάτα τους γαλουχήθηκαν με ιδέες, ιδανικά και αξίες, που αργότερα πετάχτηκαν στα σκουπίδια από τους ίδιους τους κήρυκές τους.

Θα ήταν ασυγχώρητη αφέλεια να υποστηρίξει κάποιος, πως άλλοτε ο κόσμος ήταν καλύτερος. Ενδεχομένως, μάλιστα, να ήταν δυνατόν ν’ απαριθμηθούν γεγονότα και καταστάσεις πολύ πιο βάρβαρες κι απάνθρωπες, σε σύγ­κριση με αντίστοιχες σημερινές. Με μια διαφορά: Η πνευματικότητα ενός ανθρώπου, αποτελούσε τότε βασικό στοιχείο κοινωνικής αναγνώρισης και σ' αυτό το δεδομένο βασίστηκαν πολλοί και ιδιαίτερα τα ανήσυχα νιάτα αυτών των δεκαετιών, για να καταρτίσουν, με κάποιες αξιοκρατικές επιλογές, τις επαγγελματικές και κοινωνικές τους ιδεολογικές θέσεις. Αυτό το στοι­χείο δεν ήταν κάτι το νέο. Το γεγονός πως ένας Αλέξανδρος πήγε να συ­ναντήσει έναν τρωγλοδύτη Διογένη, δεν αποτελεί τυχαίο και μεμονωμένο επεισόδιο. Αποτελεί έναν συμβολισμό, μια αναγνώριση των πνευματικών αξιών, που κατάφερε να επιζήσει ως τα μέσα, ίσως, και του εικοστού αιώνα.

Ο κόσμος ήταν λίγο πολύ πάντα βρόμικος. Λίγες φορές, όμως, υπήρξε τόσο αναίσχυντα χυδαίος και πνευματικά αποχαυνωμένος, όπως αυτές τις τελευταίες δεκαετίες. Η σημερινή υπερκαταναλωτική κοινωνία σάρωσε παλιές ηθικές και πνευματικές αξίες κι έστησε για μοναδικό έμβλημά της το κέρδος, την υλική απόλαυση, τη βία, τη σπάταλη επίδειξη ή την άπληστη συσσώρευση πλούτου. Οι τοκογλύφοι, οι χρηματιστές και οι τραπεζίτες έγιναν οι κυρίαρχοι του κόσμου. Οι υπερχρεωμένοι (κράτη και απλοί πολίτες) κατάντησαν δούλοι στα σκλαβοπάζαρα των «Αγορών».  Οι ιδεολόγοι, οι πνευματικά ανήσυχοι και διψα­σμένοι για γνώση, οι συναισθηματικά δεμένοι με τα ιδανικά των εφηβικών τους χρόνων, βρέθηκαν ανυπεράσπιστοι και προδομένοι όταν ενηλικιώθη­καν. Εξομοιώθηκαν με τους διεστραμμένους, που επιμένουν να αυνανίζονται στο κρεβάτι μιας πόρνης. Οι περισσότεροι έσκυψαν το κεφάλι. Άλλοι όμως αντέδρασαν με τη μανία της τίγρης, που ξεφεύγει βαριά τραυματι­σμένη από παγίδα.

Σ' αυτούς τους δεύτερους ανήκει και ο ήρωας του έργου. Αναγ­κασμένος να συμβιβαστεί για ν' αντιμετωπίσει μια νέα κοινωνική πραγμα­τικότητα, χωρίς τους εξωραϊσμούς της εφηβείας, αυτοϋποβάλλεται σε πλύ­ση εγκεφάλου, ώσπου να διαμορφώσει μια νέα προσωπικότητα. Κατορθώ­νει έτσι, σιγά σιγά, με διαδοχικές ηθικοπνευματικές ανακατατάξεις και δια­φοροποιήσεις, να μετασχηματιστεί, από έναν φιλήσυχο και πνευματικά ολο­κληρωμένο δημόσιο υπάλληλο, σ' ένα αδηφάγο κι αδίστακτο θηρίο της ζούγ­κλας των κερδοσκόπων.

Μερικοί ίσως ισχυριστούν πως, καθώς αποκαλύπτεται η νέα προσω­πικότητα του ήρωα του έργου, το νυστέρι προχωρεί πολύ βαθιά, με επιμονή κι ίσως με κάποια αγριότητα, με αποτέλεσμα να αναδύονται αποπνικτικές και δυσώδεις αναθυμιάσεις. Μερικές φορές η αλήθεια είναι μονόδρομος, όσο κι αν αυτή η επιλογή πονά και θλίβει. Αν πραγματικά θέλουμε μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, έχουμε χρέος προς τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας να δούμε την αλήθεια γυμνή κι αποκρουστική, όπως εί­ναι. Μόνον έτσι θα καταφέρουμε να γνωρίσουμε, κατά τον Βιργίλιο, «τις αίτιες των πραγμά­των», διότι μόνο στην αλήθεια βρίσκεται «και η ομορφιά της εντιμότητας».

Το έργο γράφτηκε το καλοκαίρι του 1978. Τα περισσότερα στοιχεία της πλοκής του αποτελούν αληθινά γεγονότα, που καταγράφτηκαν σε διαφο­ρετικούς τόπους και χρόνους, αλλά οπωσδήποτε μέσα στη χρονική περίοδο στην οποία εξελίσσεται η υπόθεσή του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως, μ' όλο που αυτή η ιστορία δεν είναι ως σύνολο πραγματική, βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και καταστάσεις, που αποδίδουν το κλίμα αμοραλισμού το οποίο κυρι­αρχεί διαχρονικά και όχι μόνο στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της υπόθεσης του έργου. Και σήμερα, αυτά τα γεγονότα, εμφανίζονται αναλλοίωτα με την ίδια ένταση και την ίδια μορφή.